در دنیای مدرن ارتودنسی، گزینه‌های متنوعی برای دستیابی به این هدف وجود دارد. زمانی که صحبت از اصلاح ناهنجاری‌های دندانی به میان می‌آید، دو روش اصلی و پرطرفدار خودنمایی می‌کنند: بریس‌های سنتی سیمی (فلزی یا سرامیکی) و الاینرهای شفاف یا نامرئی (مانند اینویزیلاین). هر یک از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند که می‌توانند در تصمیم‌گیری افراد نقش مهمی ایفا کنند. اما سؤال اینجاست: کدام یک از این دو گزینه، برای شما و نیازهای درمانی‌تان مناسب‌تر است؟ برای پاسخ به این سؤال به سراغ جناب آقای دکتر جوانمرد متخصص ارتودنسی ساری رفتیم تا از تجربیات چندین ساله ایشان در بحث ارتودنسی برای یافتن جواب این سؤال بهره ببریم. با ما همراه باشید.
بسیاری از بیماران عزیزی که به مطب مراجعه می‌کنند، اغلب این سؤال را از من می‌پرسند: “دکتر جوانمرد، برای من ارتودنسی نامرئی بهتر است یا سیمی؟ و کدام‌یک از نظر اثربخشی برتری دارد؟”
پاسخ به این سؤال بستگی به شرایط بالینی هر فرد دارد، اما اگر بخواهم صادقانه و بر اساس تجربه بالینی‌ام صحبت کنم، باید بگویم که ارتودنسی فلزی یا همان بریس‌های سیمی، توانایی بی‌نظیری در مدیریت و اصلاح انواع ناهنجاری‌های پیچیده دندانی و فکی را از خود نشان می‌دهد. در بسیاری از موارد، ما شاهد هستیم که این روش، در مدت زمان نسبتاً کوتاه‌تری به نتایج قابل‌قبولی می‌رسد. در مقابل، ارتودنسی نامرئی، گرچه از نظر زیبایی‌شناختی بسیار مورد پسند است، اما عمدتاً برای موارد نامرتبی خفیف تا متوسط دندان‌ها کاربرد دارد. این روش معمولاً نیازمند همکاری بسیار بالای بیمار است و ممکن است هم از نظر زمانی و هم از نظر هزینه، کمی بیشتر از بریس‌های سیمی به طول بینجامد. در نهایت، باید تأکید کنم که بر اساس شواهد و نتایجی که در طول سال‌ها به دست آورده‌ام، نتیجه نهایی درمان با ارتودنسی سیمی در بخش قابل‌توجهی از بیماران، قابل‌اعتمادتر و پایدارتر بوده است. تصمیم‌گیری نهایی همواره پس از معاینه دقیق و بررسی جامع وضعیت شما، در مطب و با مشورت خودتان انجام خواهد شد. در ادامه به شرح هر کدام از انواع ارتودنسی و مزایا و معایب آن به تفصیل می‌پردازیم.
ارتودنسی ثابت فلزی یا سیمی، کهن‌ترین و شناخته‌شده‌ترین روش ارتودنسی است که سال‌هاست برای اصلاح نامرتبی دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش به دلیل سابقه طولانی و اثربخشی بالا، به عنوان یک استاندارد درمانی در ارتودنسی شناخته می‌شود.
در این شیوه درمانی، براکت‌هایی که معمولاً از جنس فلز یا سرامیک هستند، به صورت ثابت و دائمی روی سطح خارجی دندان‌ها چسبانده می‌شوند. سپس این براکت‌ها توسط سیم‌های فلزی و نوارهای لاستیکی (اورینگ) به یکدیگر متصل می‌شوند و یک سیستم یکپارچه را تشکیل می‌دهند. دندانپزشک متخصص ارتودنسی، این دستگاه را به طور منظم و در فواصل زمانی مشخص (معمولاً ماهیانه) تنظیم می‌کند. این تنظیمات نیروهای ملایم و مداومی را به دندان‌ها وارد می‌کنند که باعث حرکت تدریجی دندان‌ها به سمت موقعیت صحیح و ایده‌آل خود می‌شوند. به این ترتیب، ناهنجاری‌های دندانی به مرور زمان و در طول دوره درمان برطرف می‌گردند.
شایان ذکر است که امروزه نوع پیشرفته‌تری از ارتودنسی ثابت فلزی نیز وجود دارد که به آن ارتودنسی لینگوال (پشت دندانی) گفته می‌شود. در این روش، براکت‌ها و سیم‌ها به جای سطح بیرونی، در سطح داخلی و پشت دندان‌ها قرار می‌گیرند و بنابراین به هیچ وجه در معرض دید نیستند که از نظر زیبایی‌شناختی مزیت بزرگی محسوب می‌شود.
برای درک بهتر چرایی انتخاب ارتودنسی فلزی، لازم است با مزایای بارز آن آشنا شویم:
در کنار مزایای فراوان، ارتودنسی فلزی دارای معایبی نیز هست که باید در نظر گرفته شوند:
ارتودنسی نامرئی، که اغلب با نام تجاری “اینویزیلاین” شناخته می‌شود، یک روش نوین و پیشرفته برای مرتب کردن دندان‌ها است که برخلاف ارتودنسی سنتی، نیازی به استفاده از براکت‌ها و سیم‌های فلزی ندارد. این متد، راهکاری زیبایی‌شناسانه برای اصلاح ناهنجاری‌های دندانی ارائه می‌دهد.
در روش ارتودنسی اینویزیلاین، به جای بریس‌های ثابت، از مجموعه‌ای از پلاک‌های شفاف و متحرک (که به آن‌ها ردیف‌کننده یا الاینر گفته می‌شود) برای حرکت دادن تدریجی دندان‌ها استفاده می‌شود. این پلاک‌ها تقریباً نامرئی هستند و به همین دلیل، در طول دوره درمان به سختی قابل تشخیص می‌باشند.
روند ساخت این پلاک‌ها با بهره‌گیری از تکنولوژی تصویربرداری سه‌بعدی و اسکن دیجیتال از دندان‌های بیمار آغاز می‌شود. بر اساس این تصاویر، یک برنامه درمانی دقیق و اختصاصی برای هر فرد طراحی می‌شود و مجموعه پلاک‌های سفارشی ساخته می‌شوند. بیمار موظف است هر یک از این پلاک‌ها را به مدت تقریباً دو هفته و مطابق با دستورالعمل دندانپزشک در دهان خود قرار دهد. تنها هنگام غذا خوردن، آشامیدن (به جز آب)، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، باید پلاک‌ها را از دهان خارج کرد. پس از اتمام دو هفته، پلاک قبلی با پلاک بعدی در مجموعه تعویض می‌شود. در هر نوبت مراجعه به دندانپزشک، بیمار تعدادی از پلاک‌های آینده را تحویل می‌گیرد تا به ترتیب و در منزل از آن‌ها استفاده کند. این فرایند باعث می‌شود که دندان‌ها به تدریج و به صورت کنترل شده به سمت موقعیت صحیح و نهایی خود حرکت کنند.
ارتودنسی نامرئی امکان بهبود گسترده‌ای از مشکلات دندانی و ناهنجاری‌های فک را فراهم می‌کند. این روش در بسیاری از سنین قابل استفاده است و محدودیت سنی مشخصی ندارد؛ با این حال، همکاری مداوم از جانب بیمار اهمیت زیادی دارد، به ویژه در کودکان که ممکن است با چالش‌های رفتاری و رشد مواجه باشند. به عنوان گزینه‌ای مناسب، ارتودنسی متحرک برای بیمارانی که دندان‌هایشان با کمبود فضای فکی هم‌پوشانی دارند یا به‌طور کل فک آن‌ها نسبت به هم کمی ناسازگار است، توصیه می‌شود.
همچنین، این روش برای اصلاح مشکلات خاصی مانند فاصله بین فک بالا و پایین (اپن بایت)، بیرون زدگی دندان‌های فک بالا (اورجت) و بیرون زدگی چند دندان در فک پایین (کراس‌بایت) قابل استفاده است و می‌تواند بخشی از طرح درمان برای بهبود هماهنگی‌بخشی بین دو فک باشد.
در حوزه کودکان، ارتودنسی سیمی یا ثابت به‌ویژه وقتی که ناهنجاری‌های فک و دندان شدید باشند، گزینه‌ای بسیار مناسب و کارآمد محسوب می‌شود. در واقع، اصلاح این دسته از ناهنجاری‌ها اغلب به تغییرات دارنده‌تری در موقعیت دندان‌ها و فک نیاز دارد که ممکن است با روش‌های نامرئی به‌طور کامل برآورده نشود. به همین دلیل، در مواردی که اصلاحات دقیق و گسترده‌تری مورد نیاز است، ارتودنسی ثابت احتمالاً نتیجه بهتری را ارائه می‌دهد.
معیار
ارتودنسی ثابت (فلزی)
ارتودنسی نامرئی/شفاف (اینویزیلاین)
هزینه
نسبتاً کمتر
گران‌تر
اثر بخشی
توانایی درمان ناهنجاری‌های فک و دندان به صورت گسترده‌تر
مناسب‌تر برای نامرتبی‌های جزئی تا متوسط
دوره درمان
مدت زمان معمولاً کوتاه‌تر برای ناهنجاری‌های شدیدتر (وابسته به شدت ناهنجاری)
طول دوره درمان معمولاً به دلیل تعویض پلاک‌ها بیشتر است و به همکاری بیمار بستگی دارد
راحتی
ظاهر قابل مشاهده، امکان بروز حساسیت یا زخم‌های داخل دهان
پلاک‌های شفاف باعث کمترین مزاحمت بافت‌های دهانی هستند؛ امکان بیرون آوردن در طول غذا خوردن و ورزش
مشخص بودن دستگاه
کاملاً قابل مشاهده در دهان
نامرئی تا غیر قابل دید بودن برای دیگران
بهداشت دهان و دندان
نظافت دشوارتر با وجود براکت‌ها و سیم‌ها
مسواک/نخ دندان آسان‌تر، پاکیزگی بهتر به دلیل قابلیت جدا کردن پلاک‌ها
مراجعات به دندانپزشک
مراجعات منظم‌تر برای تنظیمات و بررسی‌ها
مراجعات کمتر به دلیل تغییر پلاک‌های منظم با فواصل طولانی‌تر
همکاری بیمار
نیازی به همکاری مداوم برای نگه‌داشتن ثابت پلاک نیست (به تنظیمات دوره‌ای بستگی دارد)
موفقیت تا حد زیادی به همکاری و استفاده منظم از پلاک‌ها وابسته است
“در نهایت، انتخاب بین ارتودنسی فلزی و نامرئی به عوامل متعددی بستگی دارد. برای تصمیم‌گیری صحیح، در کنار آگاهی از مزایا و معایب هر روش، مشورت با ارتودنتیست شهر خودتان امری ضروری است. دندانپزشک شما با بررسی دقیق وضعیت دهان و دندان، و با در نظر گرفتن شرایط فردی شما، بهترین راهنمایی را برای دستیابی به لبخندی زیبا و سالم ارائه خواهد داد.”