آمار نشان می‌دهد که در بازه ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ درآمد و هزینه خانوارها بیش از چهار برابر شده است.اما تورم باعث شده تا هزینه‌ها چهار برابر درآمد شود. از سوی دیگر آمار نشان می‌دهد سبد هزینه خانوارها به سمت اقلام غیرخوراکی متمایل شده به‌ویژه مسکن، حمل‌ونقل و درمان که رشد قیمت آن‌ها از خوراکی‌ها پیشی گرفته است.
درآمد و تورم
درآمد کل خانوار‌های شهری ایران در بازه پنج‌ساله ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ روندی افزایشی داشته است. در سال ۱۳۹۹ متوسط درآمد کل خانوارها معادل ۷۴.۷ میلیون تومان بوده است. این رقم در سال ۱۴۰۰ با افزایشی معادل ۳۷.۷ میلیون تومان نسبت به سال قبل به ۱۱۲.۴ میلیون تومان رسید؛ یعنی رشدی حدود ۵۰ درصد. چنین جهشی در سال دوم بازه موردبررسی را می‌توان هم ناشی از افزایش اسمی دستمزد‌ها و حقوق و هم ناشی از شرایط تورمی اقتصاد کشور دانست که عملاً سطح اسمی درآمد‌ها را بالابرده است.
فشار تورم بر درآمد
در سال ۱۴۰۱ درآمد کل خانوار‌های شهری به ۱۶۶.۹ میلیون تومان افزایش یافت. این میزان رشد نسبت به سال ۱۴۰۰ معادل ۵۴.۵ میلیون تومان و در حدود ۴۸ درصد بوده است؛ بنابراین می‌توان مشاهده کرد که روند رشد درآمد‌ها در دو سال ابتدایی بازه، تقریباً مشابه و در محدوده ۴۸ تا ۵۰ درصد بوده است. این امر نشان‌دهنده آن است که فشار تورمی در این سال‌ها به‌طور مداوم بر ساختار درآمدی خانوارها اثرگذار بوده و خانوارها مجبور بوده‌اند از محل افزایش حقوق و مزایا یا سایر منابع درآمدی، سطح درآمد خود را با شرایط هزینه‌ای وفق دهند.
شکاف درآمد و هزینه
در سال ۱۴۰۲ درآمد خانوارها به ۲۵۶.۹ میلیون تومان رسید. رشد این درآمد نسبت به سال ۱۴۰۱ برابر با ۹۰ میلیون تومان بوده است، یعنی رشدی حدود ۵۴ درصد. این روند همچنان ادامه‌دهنده فشار تورم و تعدیل درآمدی است. نکته قابل‌توجه این است که در این سال، شکاف میان افزایش درآمد و افزایش هزینه‌ها بیشتر خود را نشان می‌دهد.
کاهش توان پرداخت حقوق
در سال ۱۴۰۳ درآمد کل خانوار‌های شهری به ۳۴۳.۱ میلیون تومان رسید که نسبت به سال قبل ۸۶.۲ میلیون تومان افزایش داشته است. این رشد معادل ۳۳ درصد بوده و نشان می‌دهد که آهنگ افزایش درآمد‌ها نسبت به سال‌های قبل تا حدی کاهش‌یافته است. این موضوع می‌تواند به دلیل تشدید فشارهای اقتصادی و کاهش توان بنگاه‌ها برای پرداخت حقوق باشد. به‌طورکلی، از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ درآمد خانوارها بیش از چهار برابر شده است (از ۷۴.۷ میلیون تومان به ۳۴۳.۱ میلیون تومان)، اما روند افزایشی در سال پایانی نسبت به سال‌های قبل اندکی ملایم‌تر بوده است.
رشد 4 برابری هزینه در 4 سال
سال ۱۳۹۹ هزینه کل خانوار‌های شهری ۶۲.۱ میلیون تومان بوده است. در سال ۱۴۰۰ هزینه‌ها به ۹۲.۵ میلیون تومان افزایش یافت که رشد آن نسبت به سال قبل ۳۰.۴ میلیون تومان یا حدود ۴۹ درصد بوده است. این افزایش تقریباً هم‌راستا با افزایش درآمد‌ها در همان سال بوده است و نشان می‌دهد که خانوارها در سال ۱۴۰۰ بخش عمده‌ای از افزایش درآمد خود را صرف پوشش هزینه‌های جدید کرده‌اند. سال ۱۴۰۱ هزینه خانوارها به ۱۳۷.۱ میلیون تومان رسید. این رقم نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایشی معادل ۴۴.۶ میلیون تومان یا حدود ۴۸ درصد داشت. مشاهده می‌شود که نرخ رشد هزینه‌ها نزدیک به نرخ رشد درآمد‌ها بوده است یعنی فشار تورم، سهم بزرگی از درآمد‌های خانوار را به خود اختصاص داده است.
سال ۱۴۰۲ نقطه عطف مهمی در رشد هزینه‌های خانوارها بود. در این سال هزینه‌ها به ۲۰۶ میلیون تومان رسید که نسبت به سال ۱۴۰۱ معادل ۶۸.۹ میلیون تومان افزایش یافت، یعنی رشدی حدود ۵۰ درصد. این میزان رشد نشان‌دهنده افزایش قابل‌توجه در قیمت کالاها و خدمات اساسی خانوارها در این دوره است. باوجود رشد درآمدی ۵۴ درصدی در سال ۱۴۰۲، رشد هزینه‌ها نیز به‌طور هم‌زمان نزدیک به همان سطح بوده و این امر موجب شده که فشار مضاعفی بر بودجه خانوارها وارد نشود.
کاهش تورم در سال 1403
درنهایت، در سال ۱۴۰۳ هزینه‌های خانوار به ۲۶۹.۳ میلیون تومان رسید. این افزایش نسبت به سال ۱۴۰۲ برابر با ۶۳.۳ میلیون تومان یا ۳۰ درصد بوده است. این روند کاهش رشد هزینه‌ها در سال پایانی شباهت زیادی با روند کاهش رشد درآمد‌ها دارد. به نظر می‌رسد که در سال ۱۴۰۳ آهنگ تورم اندکی کندتر شده یا دست‌کم بخشی از هزینه‌های خانوار به ثبات نسبی رسیده است. بااین‌حال، درمجموع از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ هزینه خانوارها بیش از چهار برابر شده است (از ۶۲.۱ میلیون تومان به ۲۶۹.۳ میلیون تومان).
افزایش هزینه غیرخوراکی
درمجموع درآمد کمی سریع‌تر از هزینه رشد کرده و این امر موجب افزایش تدریجی مازاد درآمد خانوارها شده است. گروه «غیرخوراکی» (حمل‌ونقل، کالاها، بهداشت و درمان، مسکن، آموزش، ارتباطات و…) موتور اصلی افزایش مخارج در سال ۱۴۰۳ بوده‌اند و سهم خوراک کوچک‌تر شده است. ( اقتصاد انلاین)